سولاریوم چیست و چه تاثیری بر سلامت پوست دارد؟

برنزه شدن پوست، به‌عنوان یکی از ترندهای زیبایی در دهه‌های اخیر، طرفداران زیادی در سراسر جهان به‌ویژه در میان جوانان پیدا کرده است. در این میان، استفاده از دستگاه‌های سولاریوم به‌عنوان روشی سریع و بی‌نیاز از آفتاب گرفتن، توجه افراد زیادی را جلب کرده است. اما سولاریوم چیست؟ آیا این روش بی‌خطر است؟ و مهم‌تر از همه، چه تأثیری بر سلامت پوست می‌گذارد؟ این مقاله به بررسی کامل این موضوع می‌پردازد.

سولاریوم چیست؟

سولاریوم دستگاهی است که با تابش اشعه فرابنفش (UV) به پوست، فرآیند تولید ملانین را تحریک کرده و باعث تیره‌تر شدن رنگ پوست می‌شود. این دستگاه‌ها معمولاً دارای لامپ‌های UV-A و UV-B هستند که در مدت‌زمان مشخصی پوست را در معرض تابش قرار می‌دهند. جلسات سولاریوم معمولاً بین ۵ تا ۲۰ دقیقه زمان می‌برد و افراد بسته به نوع پوست، میزان برنزه شدن موردنظر و توصیه مرکز زیبایی، تعداد جلسات متفاوتی را تجربه می‌کنند.

نحوه عملکرد دستگاه سولاریوم

عملکرد سولاریوم بر اساس شبیه‌سازی اثرات نور خورشید بر پوست طراحی شده است. در مواجهه با اشعه ماورای بنفش، سلول‌های ملانوسیت موجود در اپیدرم، ملانین تولید می‌کنند؛ رنگ‌دانه‌ای که مسئول تیره شدن پوست است. این واکنش، یک مکانیسم طبیعی دفاعی بدن در برابر اشعه UV است، اما زمانی که به‌صورت مصنوعی و کنترل‌نشده باشد، می‌تواند خطرناک باشد.

انواع اشعه در دستگاه سولاریوم

۱. اشعه UV-A:

این اشعه موجب پیری زودرس پوست می‌شود و نقش اصلی در برنزه کردن ظاهری پوست دارد. UV-A نسبت به UV-B قدرت نفوذ بیشتری در لایه‌های عمیق‌تر پوست دارد.

۲. اشعه UV-B:

این نوع اشعه بیشتر مسئول تحریک تولید ویتامین D و همچنین عامل اصلی آفتاب‌سوختگی و آسیب DNA سلولی است.

مزایای احتمالی سولاریوم

گرچه بیشتر کارشناسان پزشکی در مورد استفاده از سولاریوم هشدار می‌دهند، برخی مزایای احتمالی نیز مطرح شده‌اند که شامل موارد زیر است:

افزایش موقت ویتامین D: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که تابش UV-B می‌تواند به‌صورت محدود موجب افزایش تولید ویتامین D در بدن شود.

افزایش اعتماد به نفس: پوست برنزه‌شده در نظر بسیاری از افراد زیباتر و سالم‌تر جلوه می‌کند و این موضوع می‌تواند بر روحیه و اعتماد به‌نفس تأثیر بگذارد.

برنزه شدن سریع‌تر: در مقایسه با آفتاب گرفتن، سولاریوم فرآیند برنزه شدن را در زمان کوتاه‌تری انجام می‌دهد.

تاثیرات سولاریوم بر سلامت پوست

۱. پیری زودرس پوست

تابش اشعه UV به‌خصوص نوع A، منجر به تخریب کلاژن و الاستین در پوست می‌شود. این فرآیند، باعث ایجاد چین‌وچروک، افتادگی پوست و لک‌های پوستی می‌شود. استفاده مکرر از سولاریوم در سنین پایین، احتمال بروز علائم پیری زودرس را به‌طرز چشمگیری افزایش می‌دهد.

۲. افزایش خطر سرطان پوست

طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، استفاده از سولاریوم حتی برای مدت کوتاه، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پوست به‌ویژه ملانوما را تا ۵۹ درصد افزایش دهد. این نوع سرطان یکی از خطرناک‌ترین انواع سرطان‌های پوستی است و اگر زود تشخیص داده نشود، می‌تواند کشنده باشد.

۳. آسیب DNA سلولی

اشعه UV می‌تواند به DNA سلول‌های پوستی آسیب رسانده و جهش‌های ژنتیکی ایجاد کند. این تغییرات ممکن است زمینه‌ساز رشد غیرطبیعی سلول‌ها و در نهایت ایجاد تومورهای پوستی شود.

۴. تضعیف سیستم ایمنی پوست

قرارگیری مکرر در معرض اشعه فرابنفش می‌تواند پاسخ ایمنی طبیعی پوست در برابر عفونت‌ها و ویروس‌ها را کاهش دهد. این موضوع به‌ویژه برای افرادی با سیستم ایمنی ضعیف یا بیماری‌های پوستی زمینه‌ای، بسیار خطرناک است.

چه کسانی نباید از سولاریوم استفاده کنند؟

• افراد با پوست روشن (تیپ یک و دو پوستی)
• کسانی که سابقه خانوادگی یا شخصی سرطان پوست دارند
• نوجوانان زیر ۱۸ سال
• زنان باردار
• افراد دارای بیماری‌های خودایمنی یا پوستی خاص مثل لوپوس

مراقبت‌های قبل و بعد از سولاریوم

مراقبت‌های قبل از سولاریوم:

حتماً با پزشک مشورت شود، به‌خصوص اگر بیماری پوستی یا سابقه آلرژی دارید.

استفاده از عینک محافظ در هنگام استفاده از دستگاه.

پوست را کاملاً تمیز و بدون مواد آرایشی یا عطر وارد دستگاه کنید.

مراقبت‌های بعد از سولاریوم:

استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده برای جلوگیری از خشکی پوست

پرهیز از استحمام با آب داغ بلافاصله پس از سولاریوم

مصرف آب فراوان برای حفظ رطوبت بدن

عدم استفاده مجدد از دستگاه تا چند روز برای بازسازی پوست

مقایسه سولاریوم با آفتاب گرفتن طبیعی

نکات و ابزارهای موپرد نیاز برای آفتاب گرفتن طبیعی

اگر تمایل دارید به‌جای استفاده از سولاریوم یا برنزه‌کننده های مصنوعی، به صورت طبیعی و با نور خورشید پوستتان را برنزه کنید، رعایت چند نکته ضروری است. اولین مرحله، انتخاب ساعت مناسب است؛ بهترین زمان برای آفتاب گرفتن بین ساعت ۸ تا ۱۰ صبح یا ۴ تا ۶ عصر است که شدت اشعه UV کمتر و آسیب پوستی محدودتر است. استفاده از ضد آفتاب با SPF مناسب (معمولا بین ۱۵ تا ۳۰) توصیه می‌شود تا از سوختگی و آسیب‌های سلولی جلوگیری شود. همچنین همراه داشتن یک زیرانداز، عینک آفتاب استاندارد، کلاه لبه‌دار و بطری آب برای حفظ رطوبت بدن ضروری است. می‌توانید از روغن‌های طبیعی مانند روغن هویج یا روغن نارگیل برای تسریع در روند برنزه شدن استفاده کنید، به شرط آن‌که پوستتان نسبت به آن حساسیت نداشته باشد. در نهایت، هر جلسه آفتاب گرفتن نباید بیشتر از ۲۰ تا ۳۰ دقیقه  طول بکشد و باید در چند نوبت و با استراحت انجام شود تا پوست فرصت بازسازی داشته باشد.

قوانین و محدودیت‌های قانونی در مورد سولاریوم

در بسیاری از کشورها، استفاده از سولاریوم برای افراد زیر ۱۸ سال ممنوع است. همچنین برخی دولت‌ها استفاده از این دستگاه‌ها را تنها تحت نظارت متخصصان پوست و مراکز دارای مجوز مجاز می‌دانند. در ایران نیز طبق دستورالعمل وزارت بهداشت، فعالیت مراکز سولاریوم بدون مجوز رسمی غیرقانونی بوده و با متخلفین برخورد می‌شود.

جمع‌بندی

در پاسخ به این پرسش که «سولاریوم چیست و چه تاثیری بر سلامت پوست دارد؟» باید گفت، این دستگاه گرچه امکان برنزه شدن سریع و بدون آفتاب را فراهم می‌کند، اما در عین حال می‌تواند سلامت پوست را به‌طور جدی تهدید کند. افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست، پیری زودرس، آسیب DNA سلولی و تضعیف سیستم ایمنی تنها بخشی از عوارض آن هستند. بنابراین، استفاده آگاهانه، مشورت با پزشک و انتخاب روش‌های ایمن‌تر می‌تواند از آسیب‌های جبران‌ناپذیر جلوگیری کند.