آداب و رسوم عید نوروز و هفت سین ایرانی

چرا نوروز را جشن می‌گیریم؟ آداب و رسوم عید نوروز چیست؟ نام عید باستانی ایرانیان در گذشته چه بوده است؟ تاریخچه این عید چیست؟ چیدنی های زیبای سفره هفت سین کدام اند؟ سوالاتی است که سعی کرده‌ایم به طور کامل در این مقاله به آن‌ها پاسخ دهیم.

 

تاریخچه خلاصه و مفید عید نوروز

عید نوروز در میان ایرانیان پیشینه بسیار طولانی‌تری از آنچه تصور می‎کنید، دارد.

در اساطیر ما و حتی قبل از زمان هخامنشیان، شواهدی از برگذاری مراسم نوروز دیده شده است.

به نظر می‌رسد، وقتی آئین غالب ایرانیان میترائیسم بود، نوروز جشن گرفته می‌شود.

 

طبق روایت‌های مختلف چهار آغاز برای نوروز ذکر شده است:

1. سال ۵۳۸ قبل از میلاد مسیح زمان حمله کوروش و فتح بابل
2. بعضی زرتشت را بنیان‌گذار نوروز می‌دانند.
3. در اساطیر ما مثل شاهنامه و تاریخ طبری، جمشید بناینگذار نوروز معرفی شده است.
4. در برخی منابع دیگر، کیومرث به عنوان بنیانگذار نوروز، شناخته شده است.

 

جالب است بدانید که :

• طبق اساطیر نوروز جشن پیروزی جمشید بر دیوان است.
• خانه تکانی نوروزی از زمان کوروش آغاز شد. او در این روز ترفیع سربازان، پاکسازی مکان‌های عمومی و شخصی، و بخشش محکومان را رایج کرد.
• در زمان هخامنشیان جشن نوروز از ۲۱ اسفند تا ۱۹ اردیبهشت برگذار می‌شد.
• تنها جشن ایرانی که سابقه‌ای مثل نوروز دارد، مهرگان است.
• دید و بازدید عید از دوران اشکانیان شروع شد:

در دوران اشکانیان نوروز از اول فروردین آغاز می‌شد و به دو دوره کوچک(اول تا پنجم فروردین مردم به دیدار شاه می‌رقتند) و بزرگ(ششم فروردین تنها نزدیکان شاه به دیدار او می‌رفتند.)

• اولین صادرات نوروز از ایران به روم بود: اردشیر بابکان نوروز را در روم اجباری کرد.
• سبزه کاری نیز از دوران ساسانیان شروع شد :
• مردم چند غله را در ۱۲ ستون جدا می‌کاشتند و اعتقاد داشتند تا روز شانزدهم فروردین، هرکدام زودتر بارور ‌شد، محصول بهتری در آن سال خواهد داشت.
• در زمان ساسانیان مردم در بامداد نوروز به هم آب می‌پاشیدند.
• شب نوروز آتش روشن می‌کردند.
• در زمان هرمز دوم رسم عیدی دادن نیز رایج شد.
• قبل از اسلام هفت چین یا هفت شین چیده می‌شد.

 

 

نوروز بعد از اسلام

بعد از اسلام نوروز و مهرگان به دلیل عمق پیوند با فرهنگ ایرانی و تاریخ ما، جایگاه خود را حفظ کردند.

در ابتدا مالیات‌های بسیار سنگینی از طرف خلفای اموی و عباسی روی برگزاری جشن نوروز و مهرگان وضع گردید. با این وجود آن‌ها هم جذب این فرهنگ ایرانی شده و در آن شرکت کردند.

نکات جالب آداب و رسوم نوروزی بعد از اسلام

• در دوره عباسایان آب پاشیدن و روشن کردن آتش ممنوع شد اما از ترس آشوب مردم فرمان خود را پس گرفتند.
• خلفای فاطمی نیز مثل عباسیان چند بار این کار را ممنوع کردند، اما در آخر پشیمان شدند.
• پوشیدن لباس نو برای نوروز در این دوران رایج شد.
• مردم به هم سیب هدیه می‌دادند.
• غذاهای نوروزی می‌پختند و مسلمانان به جای شراب، شیره(یکی از هفت شین) می‌خوردند.
• در دوره سلجوقیان به دستور ملک شاه سلجوقی، تعدادی ستاره شناسان از جمله خیام، تقویم ایرانی فعلی را ساختند و نوروز را در یکم بهار قرار داده و جای آن را تثبیت کردند.
• در دوره صفویه، مراسم نوروز در نقش جهان اصفهان برگزار شد و این شهر را پایتخت همیشگی ایران اعلام کردند.
• در دوران قاجاریه، مراسم نوروز بسیار اشرافی شد، به طور مثال سلام نوروزی در سه مرحله برگزار می‌شد.

 

معنی نوروز و اسم قدیمی آن

نام اصلی نوروز navaka raocah  بود که معنی روز جدید یا نو می‎دهد.

ایرانیان باستان به نوروز، “ناوا سِردا” می‌گفتند که معنی سال نو می‌دهد.

بعد ها اسم نوروز در زمان سغدیان و خوارزمشاهیان تبدیل به نوسارد و نوسارجی شد.

 

آداب و رسوم عید نوروز

در ادامه تمام آداب و رسوم عید نوروز را که در حال حاضر رایج است، را معرفی خواهیم کرد.

 

خانه تکانی

یکی از قدیمترین رسوم نوروزی است که از دوران هخامنشیان رایج شده است. تمیز کردن خانه و اماکن عمومی، به مناسبت قدم‌های بهار و دور کردن دیو آلودگی برای پیروزی جمشید علت خانه تکانی است!

 

روشن کردن آتش

روشن کردن آتش در شب چهارشنبه آخر سال، یا همان چهارشنبه سوری و پریدن از آتش، رسمی زرتشتی است که به ما نیز رسیده است. این رسم شامل پرتاب نارنجک یا فشفه نبوده و نیست. استعمار چین و سال نوی آن، به همراه افراد سود جو این وسایل خطرناک را وارد ایران کرده است.

زرتشتیان بر بالای بام خانه های خود، در شب سال نو، آتش روشن می کرده اند که این رسم در خانواده‌های مسلمان ایرانی، تبدیل به روشن کردن شمع بر سر سفره های هفت سین شده است.

 

چیدن هفت سین

هفت سین بعد از اسلام، جایگزین هفت چین یا هفت سین شد، امروزه هفت سین شامل:

• سنجد

نماد فرزانگی و زایش است، البته زرتشتیان آب و تخم مرغ را به نماد زایش قرار می‌دادند که هنوز روی سفره ایرانیان حضور دارد.

• سیب

نماد سلامتی است که برای دوری از هرگونه گزند و آسیب روی سفره می‌گذارند

• سبزه

نماد سبزی، طبیعت و نشاط است. سبزه را به علت داشتن سالی پر از نشاط بر روی سفره می‌گذارند.

• سماق

سنبل صبر است، رنگ سماق با طلوع آفتاب یکی است و صبر برای رسیدن آفتاب است.

• سیر

نمادی از سلامتی و سیری چشم و دل است.

• سرکه

نماد تسلیم در برابر سرنوشت است.

• سمنو

سمبل قدرت و خیر و برکت در هفت سین است.

 

چیدنی‌های دیگر

• سکه

سین جدید، هفت سین که نمادی از ثروت و دارایی است و هشتمین سین هفت سین محسوب می‌شود!

• قرآن، حافظ یا شاهنامه

گذاشتن قرآن بعد از اسلام رایج شد و علت حضور خدا بر سر سفره نوروز است.

• ماهی

گذاشتن ماهی قرمز سر سفره کمتر از یک قرن پیش توسط نماد سال نو چینی، وارد ایران شد. خرافاتی نیز درباره آن رایج شد، به طور کلی گذاشتن، ماهی جزئی از آداب نبوده و بیشتر ظلم به این حیوان محسوب می‌شود.

• تخم مرغ

به نشانه رشد، باروری و زایش خوبی‌ها

 

 

• آینه

گذاشتن آینه نماد خود شناسی و دوری از بدی‌ها است

• گندم یا نان

نمادی برکت و روزی است.

• شمع

شمع همان نماد روشن کردن آتش است، و نماد پیروزی نور بر تاریکی است و نماد پاک کنندگی نیز محسوب می‌شود.

• جامی پر از آب یا گلاب

آب نماد زایش و پاکی و برکت است.

• گذاشتن آجیل، میوه، شکلات و … نیز بر سفره نوروزی برای تزئین آن رایج است.

 

غذاهای نوروزی

سمنو، که با جوانه گندم پخته می‌شود

سبزی پلو با ماهی در ایران و افغانستان

 نخودچی

باج در تاجیکستان

نورزبامه در ترکمنستان

اویقی آشار در قزاقستان

سمبوسه در بخارا

 

 

دید و بازدید

یکی از رسم‌های خوب ایرانی است، که از زمان اشکانیان رایج شده است. ابتدا کوچکتر به دیدار بزرگتر می‌رود و سپس بزرگتر به دیدار کوچکتر می‌آید.( به جای شاه و مردم)

گردشگری

تعطیلات نوروزی فرصت خوبی برای سفر کردن است و یکی از رسم‌ های نوروزی سفر کردن است.

طبیعت گردی

این رسم بخصوص در روز ۱۳ به در اجرا می‌شود. در این روز ایرانیان به آغوش طبیعت می‌روند و سبزه گره می‌زنند.

 

نوروز خوانی

یکی دیگر از رسوم عید نوروز آواز خوانی، بهار خوانی یا نوروز خوانی است. این رسم بیشتر در گیلان و مازندران رواج دارد. این اشعار در مدح بهار سروده می‌شوند.

حاجی فیروز

حاجی فیروز یکی دیگر از رسوم عید نوروز است. حاجی فیروز روی خود را سیاه کرده و با شادی و رقص، دیگران را به شادی و خنده دعوت می‌کند.

 

——————————————————————————–

عید نوروز شما مبارک، برنامه شما برای نوروز ۹۹ چیست؟

برند مای همراه همیشگی شما در تک تک لحظات زندگی.